Tarihte kayda geçen ilk un patlaması 1785 yılında
İtalya'da Turiri'de bir ekmek fırınında, bir lambanın un tozunu tutuşturması
sonucu oldu. Ölüme ve fazla zarara yol açmayan bu patlamadan sonra konu unutuldu
gitti.
Modern günlerimizin başlangıcında, insanlık tarihinin ana gıdası
ekmeğimizin en önemli girdisi olan unun çok ciddi bir şekilde yanarak
patlayabileceğini kime söyleseniz herhalde şaka kabul eder gülerdi. 1981'de
ABD'de büyük bir hububat silosu infilak edip, 9 kişi ölüp, 30 kişi de
yaralanınca gülmeler durdu. 1988'de hububat bulunan yerlere belirli bir emniyet
standardı getiren kuralların uygulanmasına başlanılmasına rağmen 90'lı yıllarda
sadece ABD'de undan kaynaklanan ortalama yılda 13 patlama oldu.
Peki
nasıl oluyor da un bu kadar tehlikeli bir şekilde patlayabiliyor? Sebebi basit.
Çünkü o bir karbonhidrat. Havada toz olarak asılı duran karbonhidratın miktarı,
bir metreküpte 50 gramı aşınca herhangi bir şekilde tutuşturulduğunda patlar. Un
tozları o kadar küçüktür ki, anında yanar ve bu yangın diğerlerine zincirleme
yayılır. Bu da toz bulutunda, ortama da bağlı olarak, patlayıcı bir güç
oluşturur. Benzer durum şeker, puding ve hatta çok ince testere talaşlarında
bile oluşabilir.
Bir yangının çıkması için üç şeyin bir arada olması
gerekir. Hava (içindeki oksijen), yanıcı madde (burada un oluyor) ve
tutuşturucu. Silolarda insanların çalıştıkları yerlerde tutuşmak için gereken
metreküpte en az 50 gram un tozu miktarına pek ulaşılamaz. Tabii burada
unutulmaması gereken patlamaya sebep verenin yanıcı maddenin havada asılı duran
toz miktarı olduğudur, yoksa yere serilen unda böyle bir tehlike yoktur.
Silolarda tutuşmaya sebep olan şeyler, bilinçsizce yapılan bir kaynak,
bir kesme işlemi, sigara, asansörler ve konveyörlerin mekanizmalarından çıkan
kıvılcımlar olabilir. Şüphesiz ortamın da çok önemi vardır. Patlamanın yarattığı
büyük basınç boşalacak yer bulamazsa binayı bile yıkabilir. Açık havada ise
patlama olmaz ama yine de tehlikeli bir alevlenme olur.
Hanımlar,
endişelenmeyin, kurabiye veya börek yapmak için aldığınız bir kilo undan 50
gramı havaya uçmaz. Bu olay için tonlarca un gerekir. Hamur yoğurmak için
balkona çıkmanıza hiç gerek yok!
Anasayfa 
